آموزش صفر تا صد سرمایه گذاری در بورس (بخش اول)
قراره در چندین مقاله مباحث پایه بورس را به شما آموزش دهیم.
در این مقاله‌ها از مباحث پایه شروع خواهیم کرد که اولین مفهوم معرفی خود سایت سازمان بورس است و اینکه چه آمار و اطلاعاتی در این سایت وجود دارد و به چه روشی می‌توانیم آمار و اطلاعات را پردازش کنیم و در نهایت تحلیل خوبی از سهام داشته باشیم. براساس تحلیل‌ها و اطلاعات جمع‌آوری شده، بتوانیم سهام را شناسایی و آن را ارزیابی کنیم. همین طور اطلاعاتی که در این سری مقاله‌ها ارائه می‌شود، اطلاعات متنوعی شامل قیمت پایانی، سهامداران عمده، بازیگران اصلی سهم، اشخاص حقیقی و حقوقی، پیام ناظر، صنایع موجود در بازار و……. است.
و گام بعدی آشنایی با کارگزار است؛ خصوصیات و اینکه چه خدماتی ارائه می‌دهند و دلیل اینکه چرا ما باید معاملاتمان را به وسیله کارگزار انجام دهیم، پاسخ خواهیم داد.
مهمترین مطلبی که در این مقاله ارائه می‌شود؛ روش ثبت سفارش و قیمت‌گذاری، خرید و فروش سهام از طریق وب سایت کارگزار می‌باشد و بتوانیم معاملاتمان را به صورت برخط و آنلاین انجام دهیم. مهمترین مطلب این آموزش‌ها استراتژیک قیمت‌گذاری است که بتوانیم بیشترین سود را در معاملات روزانه به دست بیاوریم.
در گام سوم آشنایی با زمان خرید و فروش و نوع سهام خریداری شده است که مهمترین گام می‌باشد. در این گام سعی می‌کنیم با استفاده از یک سری ابزارهای تکنیکال، چارت، نمودار و وب‌سایت‌های در دسترس این تکنیک را آموزش دهیم و قدرت تحلیل شما را افزایش دهیم و بتوانید به طور مستقل در بازار خرید و فروش انجام دهید.
بازار مالی چیست:
بازاری است که در آن افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند اوراق ضمانت مالی و کالا تبادل کنند. در حقیقت یک سمتی عرضه و در سمت دیگر تقاضا وجود دارد که عرضه و تقاضا باعث شکل‌گیری بازار می‌شود.
اوراق ضمانت:
شامل سهام، اوراق قرضه و برخی کالاها (شامل فلزات گرانبها یا محصولات کشاورزی) می‌شوند.
بازار سرمایه:
به بازارهای مالی که جهت خرید و فروش اوراق قرضه یا اوراق بهادار اطلاق می‌شود.
در معمول‌ترین تقسیم‌بندی، بازار سرمایه از نظر مرحله عرضه اوراق بهادار، به دو بازار اولیه (بازار دست اول) و ثانویه (بازار دست دوم) تقسیم‌بندی می‌شود.
خیلی وقت‌ها ممکن است شنیده باشید که عرضه اولیه ارائه می‌شود؛ در حقیقت وقتی سهام شرکتی اولین بار در بازار سهام و بورس عرضه می‌شود، به آن عرضه اولیه می‌گویند. در واقع برای شرکت مورد نظر بازار اولیه به وجود میاید.
سازمان بورس رویه‌های متفاوتی را برای عرضه اولیه در نظر می‌گیرد ولی بعد از اینکه برای اولین بار عرضه صورت گرفت، دیگر سهام شرکت وارد بازار ثانویه می‌شود. بعد از عرضه اولیه تمام معاملات شرکت وارد بازار ثانویه می‌شود.
در یک تقسیم‌بندی کلی دیگر، بازار سرمایه ایران از نظر شرایط شرکتها به دو بازار، بورس اوراق بهادار و فرابورس تقسیم‌بندی می‌شود.
در واقع بازار مالی شامل بازار سرمایه و بازار بورس اوراق بهادار می‌شود که در تقسیم‌بندی بازار سرمایه، بازار بورس اوراق بهادار زیر مجموعه بازار سرمایه است.
بورس چیست؟
واژه بورس در زبان فرانسه به معنی کیف پول است.
چرا در بورس سرمایه‌گذاری کنیم؟
باید در درجه اول متقاعد شویم که چرا باید در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنیم؟ این موضوع خیلی با اهمیت است.
بازار بورس یک سری مشخصات مشخصی دارد. اول اینکه قدرت نقدینگی بالایی دارد البته به جز روزهای پنجشنبه و جمعه که بازار تعطیل است، امکان فروش وجود دارد. قدرت نقدشوندگی یکی از خصوصیات مهمی که حتما باید برای سرمایه‌گذاری در نظر بگیریم. بازار طلا، بازار دلار، همین خصصیه را دارند اما معایب خاص خودشان را دارند که در ادامه به آن می پردازیم. کلا هر دارایی درجه‌ای از نقدشوندگی را دارد.
نکته دیگری که در بازار سرمایه وجود دارد این است که شما نیازی به سرمایه کلان ندارید.
در مقابل بازار سهام، بازار ملک وجود دارد که بازار ملک، بازار رو به رشدی است ولی مسئله اصلی این است که برای ورود به بازار مسکن، نیاز به نقدینگی بالایی است. بنابراین اگر تمایل هم داشته باشید، ممکن است توانایی مالی برای حضور نداشته باشید.
بنابراین تقاضا زمانی شکل می‌گیرد که هم تمایل و هم امکان شرکت در سرمایه‌گذاری وجود داشته باشد.
در بازار سرمایه و بورس ما می‌توانیم با 500 هزار تومان پول در بازار مشارکت داشته باشیم.
از دیگر مزایای بازار سرمایه، بازده متناسب با ریسک است که طبق آمار در 10 سال گذشته، بازار سرمایه 14000 درصد سود داده است، یعنی یک میلیون تومان سرمایه‌گذاری معادل یک میلیارد و چهارصد میلیون تومان سود در پی داشته است. در حقیقت هیچ بازاری این مقدار رشد امکان‌پذیر نبوده است.
علیرغم فراز و فرودهایی که در این ده سال بازار سرمایه بوده است ولی نسبت به سایر بازارها رشد بیشتری داشته است، حتی بازار مسکن طی دو سال گذشته سودی در حدود 600 الی 700 درصد داشته است.
بازار سرمایه بازدهی چند صد برابر نسبت به سایر بازارها در برداشته است.
- آیا همیشه بازار سرمایه مملو از سود می‌باشد؟ در حقیقت خیر
در واقع بورس هم ریسک خودش را دارد، امکان آن وجود داشته است که در آن سال‌ها سرمایه‌گذارها ضررهای هنگفتی رو محتمل شده‌اند. ولی مسئله این است که در واقع در بلند مدت قطعا بازدهی برای ما خواهد داشت.
در واقع جمله معروفی وجود دارد:
“بازار سهام، ابزاری است برای انتقال پول از جیب افراد کم طاقت به افراد صبور”.
علت این که بازار سرمایه نسبت به سال‌های قبل افزایش پیدا کرده است، ورود سرمایه‌گذاران خرد و نقدینگی در این بازار است. تعداد کاربرهای فعال بورس در ده سال گذشته، ده هزار کاربر بوده که در واقع ده هزار نفر کل سرمایه‌های یک شرکت خرید و فروش می‌کردند که این امر باعث می‌شد که عمر سرمایه کم و بازار کم رونق باشد ولی امروزه 4 میلیون کاربر فعال داریم، یعنی حدود 11 میلیون کد بورسی ثبت شده و باعث شده نقدینگی وارد بازار سهام و رشد بورس شود.
یک بحث دیگری که وجود دارد این موضوع است که بازارها ناگزیرند توان خود را رشد دهند، اگر بازار 40 تا 50 درصد توان داشته باشد، شرکتها در حقیقت به همان مقدار باید توان خود را افزایش دهند.
مسکن، ماشین آلات، محصولات، ارزش هر کدام سه برابر شده است.
در واقع این موضوع طبیعی است که ارزش سهام نسبت به تورم افزایش پیدا کند. ولی مهمترین عاملی که در حقیقت باعث شده بازار بورس رشد بالایی داشته باشد، ورود نقدینگی است.
ما کشوری هستیم که روزانه هزار میلیارد تومن نقدینگی جدید تولید می‌کنیم.
بازار سرمایه جذابیت‌های زیادی در این چند سال به ارمغان آورده است و نقدینگی که ایجاد شده، باعث سرازیر شدن پول در بازار سرمایه شود و همین سرازیر شدن برای کشور مطلوب می‌باشد؛ به این دلیل که پول به جای اینکه وارد فرآیندهای نامولد مانند بازار ارز و طلا شود؛ وارد چرخه تولید می‌شود و همین بازار سرمایه، بازار مفیدی برای اقتصاد کشور است.
بنابراین علت رشد بسیار بالا سرمایه این است که توانسته نقدینگی را جذب کند.
خصوصیت دیگری که بازار سرمایه دارد در حقیقت گسترش بازار بورس است به دلیل اینکه در یک سال گذشته شرکت‌های بسیاری وارد بورس شده‌اند و این تعداد روز به روز در حال افزایش می‌باشد و در نتیجه عمق بازار زیاده شده است. منظور از عمق بازار تعداد شرکتها و مقدار سرمایه‌هایی که افراد در بازار سرمایه‌گذاری انجام دادند، است. زمانی که تعداد شرکت کنندگان در بازار کم باشد، بازار شکل انحصاری پیدا می‌کند و هر کاربر در بازار تاثیرگذار خواهد بود ولی وقتی تعداد مشارکت‌کنندگان در یک بازار افزایش پیدا کند، آن وقت رفتار افراد ضربه‌ای نخواهد بود و تاثیری در بازار ندارد به دلیل اینکه سهامداران جز کوچیکی از بازار بزرگی هستند که اثرگذار نمی‌باشند.
شرکتها برای پذیرفته شدن در سازمان بورس اوراق بهادر به سازمان بورس مراجعه می‌کنند و مدارک لازم برای عرضه شرکت در بازار ارائه می‌دهند. سازمان بورس پس از بررسی مدارک و تایید شرایط لازم، شرایطی را فراهم می‌کند که این سهم از شرکت در بازار عرضه شود.
برای اینکه شرکتها سهام‌‌شان عرضه شود، باید سراغ کارگزاری‌ها بروند.
بنابراین یکی از خدماتی که کارگزاری‌ها ارائه می‌دهند، شرکتهایی که برای اولین بار در بورس عرضه می شوند، مشاوره می‌دهند.
کارگزار بین شرکت و سازمان بورس به عنوان واسطه قرار دارد و مدارک را تهیه به سازمان بورس ارائه می‌دهد.
پس از تایید مدارک و تایید سازمان بورس، امکان عرضه شدن شرکت در بازار فراهم می‌شود… در واقع منظور از بازار عرضه اولیه یا بازار دست اول این است که شرکتها برای اولین بار سهام شرکت خود را به اشخاص حقوقی و حقیقی در بازار سهام عرضه می‌کنند.
پس از فراهم شدن شرایط، سازمان بورس از طریق اطلاعیه‌ای، شرکت مورد نظر و تاریخ ارائه عرضه اولیه را اعلام می‌کند و اشخاص حقیقی و حقوقی پس از دریافت اطلاعات و بررسی‌های لازم، برای خرید سهم مشارکت می‌کنند.
منظور از اشخاص حقوقی، شرکت‌های سرمایه گذاری فعالی هستند که توانایی خرید سهام شرکت‌های مختلف، تحت غالب شرکتهایی که ماهیت حقوقی دارند، می‌باشند.
این پرسش به وجود می‌آید که چطور افراد جدید می‌توانند وارد بازار سرمایه شوند و خرید و فروش انجام دهند؟ آیا با مراجعه به سازمان بورس امکان خرید سهام شرکت‌های مختلف امکان‌پذیر است؟
برای اینکه افراد حقیقی و حقوقی بتوانند در بازار مشارکت داشته باشند، باید به کارگزاری مراجعه کنند و درخواست خود را از طریق کارگزار به سازمان بورس انتقال دهند.
در سیستم سنتی این کار به صورت دستی انجام می‌شد اما امروزه امکان معاملات بر خط به وجود آمده است. در واقع کارگزار یک رابطه کاربری را در اختیار شما قرار می‌دهد که از طریق رابطه کاربری بتوان به صورت آنلاین سهام و نرخ مورد نظر را اعلام کرد و کارگزار به عنوان واسط سهام را خریداری کند.
در ایران چه کارگزارهایی وجود دارند و چه خدمات و تفاوت‌هایی بین آنها وجود دارد؟
هر کارگزاری محیطی برای ارتباط بهتر و انجام معاملات در اختیار شما قرار می‌دهد؛ مانند تلفن بانکی‌هایی که استفاده می‌کنیم. تلفن بانک بانک‌های مختلف همه یک فرآیند را انجام می‌دهند ولی ممکن است محیط‌هایی که در اختیار کاربران قرار می‌گیرد، متفاوت باشد. دقیقا محیطهای کارگزاری هم به این صورت می‌باشد و مانند تلفن بانکها عمل می‌کنند و محیط‌هایی را در دسترس کابران قرار می‌دهند که معاملات را انجام دهند و بالطبع بعضی از کارگزاری‌ها محیطهای بهتری نسبت به سایرین دارند. علاوه بر این تفاوت محیط، ممکن است دامنه خدمات هم متفاوت باشد. تصور کنید که بانک ملت باشگاه مشتریان دارد و هر تراکنشی که انجام می‌شود، امتیازی در اختیار کاربر قرار می‌دهد که با مجموع امتیازات می‌تواند خدماتی دریافت کند.
بعضی از کارگزاری‌ها به مشتری خدمات جانبی ارائه می‌دهند. کارگزاری‌ها هم رابط کاربری متفاوتی را ارائه می‌دهند هم ممکن است خدمات متفاوتی را ارائه بدهند؛ مثلا یک سری از کارگزاری‌ها ابزارهای تحلیلی متفاوت و……..ارائه می‌دهند و اگر امتیاز بالایی کسب کردند، یک سری ابزارها را در اختیار کاربر قرار می‌دهند؛ به طور مثال می‌توانیم پکیج سبد سهام هفته رو داشته باشیم.
با توجه به تجربه‌های موجود بیشترین مسئله‌ای که ما با آن مواجه هستیم، مسئله رابط کاربری و فضایی که در لحظه اول باهاش مواجه می‌شویم، است؛ خیلی در نحوه‌ی تصمیم‌گیری اثرگذار است. بازار سرمایه بازار خیلی سریعی است که زمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در بازار سرمایه، قیمت سهام به سرعت در حال تغییر هستند. این رصد کردن، نیازمند این موضوع می‌باشد که فضای کاربری خیلی خوبی برای کاربر طراحی شده باشد که بتوان اطلاعات را به موقع دریافت کرد. بنابراین یکی از تاثیرگذارترین موضوع در انتخاب کارگزاری، فضای کاربری می‌باشد که در اختیار کاربر قرار می‌گیرد.
یکی از مزیت های استفاده از کارگزاری های مشهور و بزرگ این است که وجود شعبات گسترده در سراسر کشور می‌باشد که به راحتی در اختیار کاربران قرار می گیرد.
علت دوم انتخاب کارگزاری بزرگ، رابط کاربری خوب است.
تنها مشکل موجود انتخاب کارگزاری‌های بزرگ این است که وقتی تعداد کاربرها افزایش پیدا کند، به علت حجم سفارشات بالا، مخصوصا در عرضه اولیه ممکن است سیستم دچار اختلال شود ولی در سایر موارد مفید هستند.
یکی دیگر از مزیت‌های برتری کارگزاری های بزرگ نسبت به سایر کارگزاری‌ها در این موضوع می‌باشد که زمانی عرضه‌های اولیه شرکتها ارائه می‌شود، این کارگزاری‌ها از اعتبار خود استفاده می‌کنند و خریداری انجام می‌دهند. در واقع شما زمانی که از سایت کارگزاری استفاده می‌کنید، گزینه‌ای را می‌توانید انتخاب کنید که تمام عرضه‌های اولیه برای شما خریداری شود.
بعد از خرید عرضه اولیه توسط کارگزاری، باتوجه به محدودیت زمانی که در اختیارتان قرار دارد، این امکان وجود دارد که شما بعد از خرید وجه را پرداخت کنید.
در حقیقت با استفاده از این مزیت، این امکان به وجود می‌آید که اگر شما اطلاعی در مورد زمان عرضه اولیه و یا دسترسی نداشته باشید. اگر تیک خرید عرضه اولیه فعال باشد، به طور اتوماتیک خرید انجام می‌شود و سرفرصت تکمیل وجه انجام دهید.
وظایف کارگزاران در بورس
خدماتی که شرکت‌های کارگزاری می‌توانند با کسب مجوز از سازمان ارائه دهند:
- بورس اوراق بهادار تهران:
– معاملات
– معاملات آتی سهام
– مشاور پذیرش
– مشاوره عرضه
- بورس کالای ایران :
– معاملات محصولات فلزی، نفت و پتروشیمی، کشاورزی، سیمان
– مشاوره پذیرش
- فرابورس ایران:
– معاملات
– مشاوره پذیرش
– مشاوره عرضه
- سایر مجوزهایی که معطوف به یک بورس نمی‌شود:
– معاملات برخط
– سبدگردانی
– مشاوره سرمایه‌گذاری
– پردازش اطلاعات مالی
– تعهد پذیره‌نویسی
کارگزاری نقش مهمی در رضایت‌مندی شما از حضور در بازار سرمایه به همراه دارد. علت اینکه تاکید می کنیم از کارگزاری های مشهور و بزرگ استفاده کنید این است که محدودیت کارگزاری در شهرهای مختلف وجود دارد و ممکن است شعبه در شهر شما نداشته باشد و برای ثبت درخواست مخصوصا در شهرستان‌ها باید به شهرهای دیگر مراجعه کنید.
پس از انتخاب کارگزاری، ما باید کد بورسی دریافت کنیم که بتوانیم از طریق کارگزار معاملات انجام دهیم. فردی که در بازار سرمایه فعال است، در حقیقت با یک کد مخصوص به خود نسبت به سایرین مشخص می‌شود. این کد بورسی توسط کارگزار برای افراد صادر می‌شود.
برای دریافت کد بورسی، بعد از انتخاب کارگزاری با مراجعه به شعبه‌های کارگزاری و ارائه مدارک شناسایی که شامل کارت ملی و شناسنامه، مدرک تحصیلی (البته مدرک تحصیلی که در بسیاری از کارگزاری‌ها حذف شده)، یک آزمون صوری برگزار می‌شود که در حقیقت میزان اطلاعات شما در بورس سنجیده شود، پس از آن برای شما کد بورسی صادر می‌شود. پس از دریافت کد بورسی یوزرنیم و پسوردی در اختیار شما قرار می‌گیرد که بتوانید وارد سایت کارگزاری شوید و معاملاتتان را انجام دهید.
در انتخاب کارگزاری دقت کنید چون پس از انتخاب کارگزاری باید فقط با همان کارگزاری معاملاتتان را انجام دهید. مگر اینکه دوباره کارگزاری دیگری رو انتخاب کنید و ثبت نام انجام دهید و سبد سهام خریداری شده را به کارگزاری جدید انتقال دهید.
بنابراین این انتخاب اولیه می‌تواند حائز اهمیت باشد.
در آزمون، خیلی از سوالات کلی می‌باشد با همین اطلاعاتی که ارائه شده، قابل پاسخگویی می‌باشد. در حقیقت آزمون رسمی نیست. البته بعضی از کارگزاری‌ها آزمون برگزار نمی‌کنند.
نکته‌ای که وجود دارد، این است که امکان داشتن حساب کارگزاری در چند کارگزاری امکان پذیر نیست و در حقیقت امکان انتخاب یک کارگزاری وجود دارد.
قبل از مراجعه به کارگزاری، داخل سایت کارگزاری یک درخواست آنلاین انجام می‌دهیم و همینطور از سامانه سجام برای احراز هویت استفاده می‌کنیم.
سامانه سجام از دو سال پیش شروع به فعالیت کرده است. در سازمان بورس، شرکت زیر مجموعه‌ای به نام سپرده‌گذاری مرکزی وجود دارد که در حقیقت وظیفه اصلی این شرکت، ثبت اطلاعات اشخاص حقیقی در مورد خرید و فروش سهام است که مانند دفتر ثبت می‌باشد. هدف از این کار، مبارزه با پولشویی است. در واقع هدف سامانه این است که بتواند حساب افراد را متمرکز کند و افراد یک شماره حساب را به سازمان بورس معرفی کنند و کلیه معاملات از طریق همان شماره حساب انجام شود.
بنابراین شما قبل اینکه وارد سایت کارگزاری شوید، باید در سامانه سجام ثبت‌نام کنید.
صفحه اولی که سامانه سجام (شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادر و تسویه وجوه) ارائه می‌دهد، یک سری اطلاعات شخصی از ما می‌خواهد. پس از ارائه اطلاعات، کد رهگیری دریافت می‌کنید که با مراجعه به کارگزاری منتخب، کد بورسی دریافت می‌کنید.
مراحل مورد نیاز برای تکمیل فرآیند ثبت نام:
- وضعیت اولیه
- تکمیل فرم‌ها
- تایید استعلام و دریافت کد پیگیری
- مراجعه به مراکز احراز هویت
- احراز هویت نزد مراکز احراز هویت
- تایید سهامدار در سجام
حتما باید قبل از مراجعه به کارگزاری باید در سامانه سجام ثبت‌نام کنید. آدرس سایت sejam.ir می‌باشد. هزینه ثبت نام در سامانه مبلغ ده هزار تومان است. پس از دریافت کدرهگیری با مراجعه به کارگزاری و ارائه مدارک شناسایی، کد بورسی دریافت می‌کنید.
به تازگی بحث محدودیت تحصیلی و سن قانونی برداشته شده و بنابراین می‌توانیم برای تمام اعضای خانواده کد بورسی دریافت کنیم.
پس به‌طور خلاصه، اولین گام برای ورود به بازار، ثبت نام در سامانه سجام و پس از دریافت کد رهگیری، به کارگزاری منتخب مراجعه می‌کنیم و با در دست داشتن مدارک شناسایی، کدبورسی دریافت می‌کنیم و کمتر از 24 ساعت کدبورسی را دریافت و می‌توانید معاملات انجام دهید.
اگر قصد تغییر کارگزاری را داشتید دیگر نیاز به ثبت نام مجدد در سامانه سجام نیست و فقط به کارگزاری جدید مراجعه و از طریق کارگزاری جدید، سبد سهام شما انتقال پیدا می‌کند.
در هنگام ثبت نام در سامانه سجام، اگر در قسمت لیست مراکز منتخب احراز هویت مراجعه کنیم، استان و شهر محل زندگی خود را انتخاب کنید، می‌توانید در حقیقت مشخص کنید که در کدام دفتر احراز هویت انجام می‌دهید، لیست کارگزاری تایید هویت را برای شما نمایش می‌دهد. دیگر نیازی نیست برای تایید هویت به دفاتر پیشخوان مراجعه کنیم و می‌توانیم داخل کارگزاری تایید هویت را انجام دهیم.
