اصطلاحات بورسی از صفر تا صد (قسمت اول)

بورس:

بورس کلمه‌ای فرانسوی است به معنی کیف پول. بورس را در یک تعریف بسیار ساده، می‌توانیم یک بازار در نظر بگیریم. همانطور که در بازار، انواع کالا معامله می‌شوند، در بورس نیز دارایی‌های مختلفی معامله می‌شوند. 

بازار:

مکانی است که در آن خرید و فروش صورت می‌گیرد که به طور کلی در بازار دو نوع دارایی مورد معامله قرار می‌گیرد: 

1. دارایی مالی
2. دارایی واقعی

دارایی‌های واقعی شامل اقلام فیزیکی می‌شود. مانند خودرو، مسکن، طلا و …

دارایی‌های مالی که به آنها دارایی کاغذی نیز گفته می‌شود، مانند سهام، اوراق بهادار

انواع بازار بورس:

بورس کالا، بورس اوراق بهادار، بورس ارز

1- بورس کالا:

در بورس کالا، خرید و فروش کالاهای معین صورت می‌گیرد و به طور منظم و دائم فعال است. معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. مثل بورس نفت و بورس گندم.

2- بورس اوراق بهادار: 

بورس اوراق بهادار، مکانی است برای داد و ستد که در آن انواع دارایی‌های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و … خرید و فروش می‌شود.

3- بورس ارز:

همانطور که از نام این بورس مشخص است، در آن پول‌های خارجی خرید و فروش می‌شود. البته در ایران این نوع بازار وجود ندارد. 

بازار اولیه و بازار ثانویه:

به بازاری که سهام شرکت‌های بورسی برای اولین بار در آنجا عرضه می‌گردد، بازار اولیه می‌گویند.

پس از عرضه اولیه سهام در بازار اولیه، آن سهام در بازار ثانویه مورد معامله قرار می‌گیرد؛ در واقع بازاری را که سهام بعد از بار اول در آن خرید و فروش می‌شود را بازار ثانویه می‌گویند.

قیمت اسمی:

قیمت اسمی همان قیمت اولیه سهم در بازار اولیه است.

پرتفوی:

سبدی از سهم‌های شرکت‌های مختلف است که با هدف کاهش ریسک سرمایه‌گذاری تهیه می‌شود.

کد معاملاتی (کدبورسی) :

کسانی که قصد سرمایه‌گذاری در بورس دارند، باید از یک کارگزاری کد بورسی دریافت کنند.

کسانی که کد بورسی دریافت می‌کنند، می‌توانند از طریق نرم‌افزارهای آنلاین که کارگزاری در اختیار آنها می‌گذارد، خرید و فروش سهام را انجام دهند. کد بورسی شامل 3 حرف اول نام خانوادگی به همراه یک عدد ثابت می باشد.

شرکت کارگزاری: (Stock Bookerage firm)

بنگاه‌های معاملاتی هستند که خرید و فروش سهام از طریق آنها صورت می‌گیرد.

علاوه‌بر معاملات سهام، خدمات دیگری مانند صندوق سرمایه‌گذاری، سبد گردانی، مشاوره و آموزش را به سهامداران ارائه می‌دهند.

نماد شرکت‌های بورسی:

نماد، کد شرکت‌هایی است که برای سهولت شناسایی آنها و دسته‌بندی‌شان در بورس مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حرف اول: گروه صنعتی + بخشی از نام شرکت

بسته شدن نماد:

هر گونه تغییر (تغییر در اصول اساسی شرکت مانند تغییر محل، تعدیل eps ، افزایش سرمایه، تعیین اعضای هیئت مدیره) تنها در صورتی امکان‌پذیر است که نماد معاملاتی شرکت بسته باشد. یعنی نماد شرکت در تابلوی بورس به وضعیت متوقف در آمده باشد.

سال مالی:

عبارت است از یکسال که ابتدای آن شروع فعالیت مالی و انتهای آن پایان فعالیت مالی است.

شاخص:

در فرهنگ لغت معین شاخص یعنی برجسته، ممتاز، نمونه، عددی است که میانگین ارزش مجموعه‌ای از اقلام مرتبط با یکدیگر را برحسب درصدی از همان میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ بیان می‌شود.

شاخص در بازار بورس، اعدادی هستند که نمایانگر وضعیت بازار طی دوره‌های قبل و جاری می‌باشد.

برای سرمایه‌گذاری در هر بازار بورسی، ابتدا باید وضعیت آن بررسی شود.

برای بررسی بازار، شاخص‌های مختلفی وجود دارد:

1- شاخص کل:

عددی است که بازدهی کل بازار را نشان می دهد و تغییرات مثبت و منفی آن نشان دهنده تغییرات مثبت یا منفی کل بازار است. شاخص کل نشان دهنده قیمت کلیه سهام موجود در بازار بورس است.

اصولا یک سال مشخص را به عنوان سال پایه و تمامی ارقام شرکت‌ها در آن سال، به عنوان ارقام مبنا در سال پایه تعریف می‌شود. پس از آن تغییرات قیمتی سهام در سال‌های بعد را نسبت به آن سال مبنا سنجیده می شود و از این طریق رشد یا نزول شاخص مشخص می‌شود.

2- شاخص قیمت و بازده نقدی :

شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص درآمد کل با نماد TEDPIX از فروردین 1377 در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. 

این شاخص نشانگر بازدهی کل بورس اوراق بهادار است.

سود حاصل از سرمایه‌گذاری های انجام شده در بورس از دو طریق است:

1. سود نقدی مصوب مجمع
2. سود حاصل از افزایش قیمت سهام

3- شاخص بازده نقدی:

این شاخص تنها بازدهی ناشی از سود نقدی مصوب مجمع است.

4- شاخص مالی و شاخص صنعتی:

شرکتها براساس فعالیتشان به دو دسته تقسیم می‌شوند: شرکتهای تولیدی و شرکتهای خدماتی.

شرکت‌های تولیدی در زمره شاخص صنعت و شرکت‌های خدماتی در دسته شاخص مالی تقسیم‌بندی می‌شوند.

شاخص مالی:

روند بازدهی شرکتهای سرمایه‌گذاری و خدماتی

شاخص صنعتی:

روند بازدهی شرکتهای غیر سرمایه‌گذاری

5- شاخص سهام شناور آزاد:

زمانی که شرکتی یا شخص حقیقی یا حقوقی درصد سهام بیشتری نسبت به بقیه سهامداران داشته باشد، به عنوان سهامدار اصلی شناخته می‌شود. سهامی که سهامدار اصلی در اختیار دارد، قابل معامله در بازار نیست. سهام شناور آزاد مقدار سهمی است که انتظار می رود در آینده نزدیک قابل معامله باشد. یعنی در مالکیت دارندگانی است که آماده‌اند در صورت پیشنهاد قیمت مناسب از سوی خریداران آن را برای فروش ارائه کنند. در فرآیند معاملات بین سهامداران مختلف جابه جا می‌شود.

برای سرمایه‌گذاران خیلی مهم است میزان سهام شناور آزاد یک شرکت پذیرفته شده در بورس را بدانند. زیرا یک شاخص مهم در تعیین نقد شوندگی سهام آن شرکت است.

سود پیش بینی شده: (EPS (Earnings Per Share

در صورت سود و زیان شرکتها با عنوان سود هر سهم پس از کسر مالیات قابل مشاهده است.

در پایان هر سال شرکتها سود خالص خود را محاسبه می‌کنند و بعد سود هر سهم را به دست می‌آورند.

سود پیش بینی شده در قیمت هر سهم تاثیر مستقیم دارد.

تغییرات سود پیش بینی شده (eps) شرکتها طی سال مالی را تعدیل می‌گویند.

تعدیل :

• مثبت : که به ازای افزایش eps منجر می‌شود.
• منفی: که به کاهش eps منجر می‌شود.

بر روی قیمت معاملاتی سهم نیز تاثیر مثبت و منفی می‌گذارد.

سود تقسیمی: (DPS ( Divided Per Share

درصدی از سود پیش بینی شده (بسته به تصمیم هیئت مدیره) بین سهامداران تقسیم می‌شود.

به علت بلاتکلیف بودن برخی طلب‌ها و بدهی‌ها، وجود برخی حسابهای مشکوک در شرکتها یا وجود برنامه‌های توسعه‌ای، همه سود حاصله (eps) را بین سهامداران تقسیم نمی‌کنند و مقداری از آن را به صورت اندوخته در شرکت باقی می‌گذارند که در سالهای بعد در مورد آن تصمیم‌گیری به عمل می‌آید.

طبق قانوس بورس اوراق بهادار شرکتها موظفند هر دوره 5% از سود خود را اندوخته کنند تا زمانی که جمع اندوخته‌ها به 10% سرمایه شرکت برسد که پس از آن نیازی به انباشته کردن سود نیست.

افزایش سرمایه:

شرکتها به منظور تامین منابع مورد نیاز برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای و رشد سرمایه‌گذاری‌ها، اقدام به تامین سرمایه در گردش، اصلاح ساختار سرمایه و افزایش سرمایه می‌کنند.

راههای افزایش سرمایه:

• از محل سود انباشته و اندوخته طرح و توسعه در قالب سهام جایزه
• از محل آورده نقدی و مطالبات در قالب حق تقدم
• از محل صرف سهام
• دامنه نوسانات قیمت سهم: حداکثر میزان نوسان به مثبت و منفی 5% محدود شده است.

عرضه و تقاضا (صف خرید و صف فروش)

زمانی ممکن است سهام یک شرکت ارزنده‌تر شود و تقاضا برای یک سهم بالا برود، در این هنگام عرضه کنندگان به منظور افزایش قیمت آن سهم، از فروش خودداری می‌کنند و صفی از خریداران تشکیل می شود. به چنین حالتی صف خرید آن سهم می‌گویند.

یا ممکن است به دلیل انتشار اخبار منفی، تعدیل منفی یا زیانده بودن شرکت، عرضه سهام آن شرکت با افزایش مواجه شود که باعث ایجاد صف فروش می‌شود.

نسبت p/e

یکی از عواملی که همیشه در بین سرمایه‌گذاران بورس کاربرد زیادی دارد، نسبت p/e است. نسبت p/e نسبت قیمت یک سهم به پیش بینی سود سهام (eps) آن است.

سرمایه گذاران حاضرند به ازای دریافت هر ریال سود یک شرکت، چند ریال برای خرید آن بپردازند.

از این نسبت برای ارزش‌گذاری سهام استفاده می‌شود.

یکی از رایج‌ترین اشتباهات که سرمایه‌گذاران مبتدی انجام می‌دهند، خرید سهام صرفا بر مبنای نسبت p به e است. در حالیکه ممکن است ارزش سهام بیش نمایی شده باشد و هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا به سرعت پایین نیاید.

از طرفی p/e پایین لزوما به این معنی نیست که ارزش یک شرکت کم‌نمایی شده، بلکه به معنای آن است که بازار معتقد است شرکت در آینده‌ای نزدیک با مشکل روبرو خواهد شد.

انواع p/e :

• دنباله‌دار: ساده‌ترین شکل ممکن است که در ابتدای توضیحات مطلب p/e گفته شد. 
• برآوردی: تحلیلی یا پشتیبانی هم گفته می‌شود. عوامل نرخ رشد سود شرکت، نرخ بهره بانکی، تورم در این e/p محاسبه می‌شود که کاملترین نوع ارزش‌گذاری است.

ارزش سهم: p/e * eps=price

باید ببینید که قیمت آن سهم در بازار بیشتر از قیمت محاسباتی شماست یا کمتر

اگر قیمت سهم در بازار بیشتر از این عدد باشد، یعنی آن سهم ارزنده نیست.

اگر قیمت سهم در بازار کمتر از این عدد باشد، یعنی آن سهم ارزنده است و قابلیت رشد دارد.

تفاوت بین دو p/e

p/e دنباله‌دار چیزی است که در حال حاضر برای یک سهم وجود دارد اما در مورد p/e تحلیلی ما انتظار داریم که سهم به آن برسد.

وقتی p/e یک سهم بالاست، نشان‌دهنده این است که بازار توقع دارد که سود آن شرکت در آینده رشد پیدا می‌کند.

اگر انتظار بازار درست باشد وقتی سود شرکت زیاد شود، مخرج فرمول محاسبه p/e نیز بزرگ شده و در نتیجه p/e سهم مجددا متعادل می‌شود.

همچنین اگر p/e یک سهم پایین باشد، نشان‌دهنده این است که بازار انتظار دارد در آینده سود آن شرکت کاهش پیدا کند.

اگر انتظار بازار درست باشد، وقتی سود شرکت کم شود، مخرج فرمول محاسبه p/e کوچک می‌شود و در نتیجه نسبت p/e مجددا متعادل می‌شود.

نسبت‌های p/e بالا یا پایین همیشه نشان‌دهنده ارزنده بودن یا گران بودن سهم نیستند.

توقع بازار از آینده شرکت و سودآوری آن را نشان می‌دهد.

صورت های مالی:

نتیجه فعالیت یک شرکت در یک دوره مالی معین در قالب گزارش‌هایی ارائه می‌شود که به آنها صورت مالی گفته می‌شود. شامل اطلاعات خلاصه و طبقه‌بندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری است.

گزارش‌های خلاصه‌شده استاندارد هستند که براساس آنها می‌توان راجع به وضعیت مالی یک شرکت قضاوت نمود.

انواع صورت‌های مالی :

• ترازنامه

ترازنامه وضعیت مالی شرکت را در یک زمان مشخص نشان می‌دهد. شامل بدهی، دارایی، حقوق صاحبان سهم است.

• صورت سود و زیان

صورت حسابی است که نتیجه عملیات یک سال مالی شرکت که شامل درآمدها، هزینه‌ها و سود و زیان شرکت را نشان می‌دهد.

• صورت جریان وجوه نقد

این گزارش تغییرات در میزان وجه نقد شرکت را که شامل فعالیت‌های عملیاتی، تامین مالی و سرمایه‌گذاری در یک دوره مالی است، نمایش می‌دهد

• صورت سود و زیان جامع

این گزارش کلیه تغییرات افزایشی یا کاهشی ناشی از درآمدها یا هزینه‌ها چه تحقق یافته و چه تحقق نیافته را طی دوره مالی را نشان می‌دهد.

 

**ادامه اصطلاحات بورسی در مقاله بعدی معرفی و توضیح داده شده است.